Internet prevare
Zbog same činjenice da je na internetu mnogo lakše lažno predstavljanje i varanje nego u realnom životu, jer se prevarant vodi mišlju da prevareni često nema kome da se obrati za pomoć, pa tako prevaranti uglavnom prolaze nekažnjeno, na pitanje: “Kako prepoznati prevaru?“ – profesor Lazar Kopanja, kaže između ostalog da “ako nešto zvuči previše dobro da bi bilo istinito, onda je to prevara”. On takođe upozorava na to gde klikćete i na šta klikćete, jer se prevare često svode na zloupotrebu emocija i nigde i nikome ne odajte lične informacije, šifre, lozinke. Svakodnevene oglase za posao na internetu pod bombastičnim naslovima „Laka zarada“, „Posao snova“, „Veliki novac“,… uglavnom upućuju i podsećaju na “hleba bez motike” zaradu, gde se traže vaši podaci o bankovnim računima, uplati početnog kapitala, članarine… Ovakvi poslovi se obično završavaju time da se vašem potencijalnom „poslodavacu“, nakon vaše uplate, gubi svaki trag a vi ostajete bez novca. Takođe i pozivi za upoznavanje i romansu preko portala koje posećujete je česta zamka za prevaru kao i sajtovi za kupovinu i prodaju. Ne treba zaboraviti i nagradne igre i poklone, pa treba biti oprezan uvek kada vam se traže lični podaci i uplate novca.
Nigerijske prevare
Jedna od najpoznatijih internet prevara jeste takozvane „Nigerijske prevare“. „Prevara 419“, kao izraz za „Nigerijsku prevaru“, dobila je naziv po članu broj 419 Nigerijskog krivičnog zakona pod nazivom „Pribavljanje imovine pomoću prevarnih radnji: Prevara“ koji definiše ovo krivično delo.11 Radnja izvršenja „Nigerijske prevare“ uglavnom počinje ubeđivanjem „žrtve“ prevare da učestvuje u podeli određenih novčanih fondova ako unapred uplati određeni novčani iznos koji je u najvećem broju slučajeva neuporedivo manji od onog iznosa koji bi trebala da dobije kao korist od tog fonda. Prema podacima odeljenja za visokotehnološki kriminal mup-a Srbije, u toku 2008. i 2009. godine na teritoriji Republike Srbije od strane oštećenih lica prijavljeno je deset slučajeva sa elementima „Nigerijskih prevara“ protiv nepoznatih učinilaca. Ovim krivičnim delima oštećeni su državljani Republike Srbije i preduzeća sa naše teritorije, a ukupna imovinska šteta iznosila je preko 60.000 EUR-a.
Sajber napadi
Sajber prostor možemo definisati kao mrežu povezanih informacionih sistema neslućenih dimenzija. Broj uređaja na internetu pre par godina je prevazišao broj stanovnika zemlje, dok su previđanja da do 2020 godine, taj broj dostigne 50 milijardi uređaja. Dalje, preko 200 miliona mejlova se pošalje svakog minuta, preko 30 sati video materija je postavljeno svakog minuta dok u tom istom minutu 20 ljudi bude žrtva krađe indentiteta. Pored brojnih prednosti u gotovo svim oblastima ljudskog bivstvovanja, prema rečima Nebojše Jokića iz Ministarstva unutrašnjih poslova, – “sajber prostor generalno nije bezbedno mesto”. Jer tokom boravka na internetu jedna od otežavajućih okolnosti jeste da ne možemo unapred znati namere ljudi sa kojima komuniciramo, jer veoma često ih prvi put srećemo u virtuelnom svetu. Pritom napadači mogu biti veoma obrazovani, dobro uigrani, precizni. Hakovanja su veoma brza, a žrtva može biti bilo ko i bilo gde! Pa se od najboljih koraka u zaštiti korisnika interneta preporučuje
– Koristite i ažurirajte programe i uređaje za zaštitu,
– Vodite računa o sajtovima koje posećujete,
– Pažljivo postupajte sa elektronskom poštom,
– Čuvajte lične podatke,
– Pazite kako i gde plaćate,
– Usmeravajte aktivnosti dece.
Realizaciju projekta finansijski je podržala Opštinska uprava opštine Medveđa.
Mashtrimet në internet
Për shkak të faktit se në internet është shumë më lehtë prezentimi i rrem dhe mashtrimi se sa në jetën reale, sepse mashtruesi udhëhiqet nga ideja që mashtruesit shpesh nuk kanë askënd që të kërkojnë ndihmë, dhe kështu mashtruesit kryesisht mbeten të pandëshkuar ndaj pyetjes: „Si të njohim mashtrimin?“ – Profesor Llazar Kopanja thotë, ndër të tjera, se „nëse diçka tingëllon shumë mirë për të qenë e vërtetë, atëherë ajo është mashtrim“.
Ai gjithashtu paralajmëron se ku klikoni dhe çfarë klikoni, për shkak se mashtrimet reduktohen shpesh në keqpërdorimin e emocioneve dhe askujt mos i jepni të dhëna personale, kode, fjalëkalime. Reklamat e përditshme të punës në internet nën titujt bombastik „Fitim i lehtë“, „Punë e ëndrrave“, „Para të mëdha“, … përgjithësisht i referohen “ bukë pa mund „, ku kërkohet informacioni i llogarisë suaj bankare, pagesa e kapitalit fillestar, tarifat e anëtarësimit…Këto punë zakonisht mbarojnë me „punëdhënësin“ tuaj të mundshëm,ku pas pagesës tuaj, humb çdo gjurmë dhe ju mbeteni pa para. Gjithashtu, thirrjet për takim dhe romancë përmes portalit që vizitoni është shpesh një kurth dhe mashtrim si dhe faqet për blerjen dhe shitjen. Nuk duhet të harroni lojrat dhe dhuratat shpërblyese, prandaj kini kujdes sa herë që ju kërkohen informacione personale dhe pagesa të parave.
Mashtrimet nigeriane
Një nga mashtrimet më të famshme në Internet është e ashtuquajtura „mashtrim nigerian“. „Mashtrim 419“, si term për „mashtrim nigerian“, u emërua sipas nenit 419 të Kodit Penal të Nigerisë me titull „Fitimi i pronës me ndihmë të mashtrimit:
Mashtrimi „që përcakton këtë vepër penale.11 ekzekutimi i veprimiti“ mashtrimi nigerian „zakonisht fillon duke bindur një“ viktimë „të mashtrimit për të marrë pjesë në shpërndarjen e fondeve të caktuara monetare, nëse paraprakisht paguanë një shumë të caktuar parash që është në shumicën e rasteve më pak se shuma që duhet merr si përfitim nga ai fond. Sipas të dhënave të departamentit të krimit të teknologjisë së lart të Serbisë, në 2008 dhe 2009, dhjetë raste u raportuan në territorin e Republikës së Serbisë me elementet e „mashtrimit nigerian“ kundër autorëve të panjohur. Qytetarët e Republikës së Serbisë dhe kompanitë e territorit tonë u dëmtuan nga këto krime, dhe dëmi total i pronës arriti në mbi 60,000 euro.
Hapësira kibernetike
Hapësira kibernetike mund të përkufizohet si një rrjet i sistemeve të informacionit të lidhur me dimensionet e pashpjegueshme. Numri i pajisjeve në Internet pak vite më parë tejkalonte popullsinë e vendit, ndërsa janë parashikuar që deri në vitin 2020, ky numër arrin 50 miliardë pajisje. Për më tepër, më shumë se 200 milionë e-mail janë dërguar çdo minutë, mbi 30 orë video materiale janë ngarkuar çdo minutë, ndërsa në të njëjtën minutë 20 persona janë viktima të vjedhjes së identitetit.
Përveç përparësive të shumta në pothuajse të gjitha fushat e ekzistencës njerëzore, sipas Nebojsha Jokiq nga Ministria e Punëve të Brendshme, „hapësira kibernetike në përgjithësi nuk është një vend i sigurt“. Sepse gjatë qëndrimit tuaj në internet, një nga rrethanat rënduese është se ne nuk mund t’i dimë qëllimet e njerëzve me të cilët ne komunikojmë paraprakisht, sepse shumë shpesh i takojmë ata në botën virtuale për herë të parë.
Sulmuesit mund të jenë shumë të arsimuar, të disiplinuar dhe të saktë. Hakimi është shumë i shpejtë, dhe viktima mund të jetë kushdo dhe kudo! Hapat më të mirë për të mbrojtur përdoruesit e internetit janë rekomanduar:
-Përdorni dhe përditësoni programet dhe pajisjet për mbrojtje
– Kujdesuni për vendet që vizitoni,
– Trajtojeni me kujdes email-in,
– Ruani të dhënat personale,
– Kini kujdes se si dhe ku paguani,
-Drejtoni aktivitetet e fëmijëve .
