U ovom tekstu naš sagovornik bila je Mia Kulić, psiholog Centra za socijalni rad a ona poručuje citiraću velikog ruskog književnika i klasika F.M. Dostojevskog – „Decu volite naročito, jer ona su bezgrešna kao anđeli, i žive da bi nas razdragala i usrećila“
– Koje su najčešće zloupotrebe dece na internetu sa kojima ste se susretali?
– Slanje poruka neprimerenog sadržaja, u kojima se prepoznaje verbalno nasilje, a koje je sve češće među decom i omladinom. Ove poruke najčešće se šalju putem mesindžera, vibera, instagrama, mejlova.
– Objavljivanje fotografija koje vređaju detetovo dostojanstvo i integritet kao i status u vršnjačkoj grupi na koji način se zapravo podstiče uvreda deteta. Prosleđivanje tuđih fotografija podstiče na komentar drugih vršnjaka, te se na taj način dete javno podvrgava ruglu i ismevanju što svakako spada u oblik vršnjačkog nasilja. Ovakav slučaj zabeležen je u jednoj Osnovnoj školi nakon čega su se u rad na sprečavanju širenja ovakvog neprimerenog ponašanja uključile i druge institucije, među kojima je i Tužilaštvo, Viši sud, Centar za socijalni rad kao i škola koju dete pohađa.
– Lažno predstavljanje i upotreba lažnog identiteta putem društvenih mreža (najčešće instagrama i fejsbuka) putem kojih se lako stupa u komunikaciju za rizičnom grupom dece (deca bez roditeljskog staranja, deca ometena u razvoju, deca iz socijalno ugroženih porodica)
– Deca iz gore navedenih rizičnih grupa spadaju u tzv. „lepljivu decu“ koja su odrasla u disfunkcionalnim porodicama uz hroničan nedostatak ljubavi, pažnje i razumevanja od strane roditelja. Usled ovakve emotivne deprivacije imaju pojačanu potrebu za vezivanjem, lakoverna su i brzo ostvaruju kontakt i poverenje sa nepoznatim osobama koje im pokazuju čak i minimalni stepen razumevanja ili pažnje. Neretko se dešavalo da osobe sa kojima deca ostvare „vezanost“ od njih zatraže provokativne fotografije, najčešće u donjem vešu, a ukoliko se ova komunikacija na vreme ne otkrije i prekine dolazi i do susreta među njima, te seksualne eksploatacije maloletnih lica.
U litereturi možemo naići i na sledeće vrste zloupotrebe dece i mladih ljudi preko interneta:
Krađa – Na sajtovima se često nudi pomoć tipa lažnog savetovališta koje ima za cilj prepoznavanje psihološkog profila maloletnika (anamnestički podaci o njemu i članovima njegove porodice), oko kojeg se naizgled stvara prijateljsko i zaštitničko okruženje. U istu svrhu moguće je iskoristiti informacije o brojevima kreditnih kartica kojima maloletnik plaća svoje učešće u nagradnim igrama.
Blud – Napadi na decu uglavnom počinju druženjima na forumima i u Chat sobama, sistemom lažnog predstavljanja „lovaca“. Posledice, psihološke a neretko i fizičke prirode, na njoj ostaju trajno i kao takve, u potpunosti se podudaraju sa klasičnim zlostavljanjem ili silovanjem.
Sugestija – oblik napada sa ciljem da se žrtva navede na samopovređivanje, svesno ili nesvesno. Ova vrsta napada opasna je naročito stoga što može da rezultuje teškim bolestima, pa čak i smrtnim slučajevima. Lakši vidovi delovanja sugestijom na potencijalnu žrtvu, mogu se naći na sajtovima čiji sadržaji obiluju raznim vrstama dijeta, telesnih vežbi i sličnih aktivnosti. Ciljnu grupu ovakvih sajtova čine u najvećoj meri devojčice tinejdžerskog uzrasta. U skorije vreme se na internetu pojavila društvena igrica Plavi kit koja je imala za cilj samopovređivanje a kao krajnji cilj i samoubistvo kod maloletnika. Ova igra organizovana je po nivoima.
Pedofilija – Zbog težine posledica, ovakva nastranost je strogo zakonski kažnjiva u svim zemljama. Pedofilija spada u oblik poremećaja ličnosti. Ovde dolazi do pogrešnog izbora seksualnog objekta, a to su najčešće deca. Može biti heteroseksualna i homoseksualna. Poremećaj se ređe javlja i kod žena. Heteroseksualni pedofili biraju decu uzrasta od 8 do 10 godina, dok homoseksualni pedofil bira stariji uzrast. Seksualno zlostavljanje maloletnih lica predstavlja bilo koji vid eksploatacije osoba mlađih od 18 godina u cilju seksualnog zadovoljavanja od strane starije osobe. Ono može da obuhvata telefonske razgovore, traženje od maloletnog lica da pokaže intimne delove tela ili pokazivanje intimnih delova tela od strane punoletnog lica detetu ili maloletnom licu, milovanje, snimanje pornografskih fotografija nastalih seksualnim zlostavljanjem dece ili maloletnih lica i pokazivanje pornografskog materijala, pokušaj izvršenja seksualnog odnosa nad maloletnim licima, incest sa detetom ili maloletnim licem, silovanje deteta ili maloletnog lica, primoravanje na prostituciju i slično.
Termin „gruming“ odnosno uznemiravanje dece u svrhe seksualnog iskorišćavanja odnosi se na aktivnosti koje se preduzimaju sa ciljem da se uspostavi prijateljski odnos i emotivna veza, kao i zadobijanje poverenja deteta i da se smanje detetove inhibicije kao priprema za seksualnu aktivnost sa detetom, ili u cilju eksploatacije deteta (kao što je iskorišćavanje dece za rad). Zadobijanje poverenja deteta u cilju iskorišćavanja u seksualne svrhe (grooming) podrazumeva psihološku manipulaciju u obliku pozitivnog podsticaja i primene taktike postepenog zadobijanja poverenja, pomoću aktivnosti koje su obično zakonite, ali kasnije vode u nezakonite aktivnosti. Ovo se radi da bi se zadobilo poverenje deteta kao i poverenje onih koji su odgovorni za dobrobit deteta. Uz to, odnos poverenja sa porodicom obezbeđuje da roditelji deteta teže poveruju u potencijalne optužbe. Da bi uspostavile dobar odnos sa detetom i sa porodicom deteta, osobe koje se trude da zadobiju poverenje deteta da bi ga iskoristile u seksualne svrhe, postupaju na nekoliko načina:
– Na primer, takve se osobe preterano zanimaju za tuđe dete, nastoje da postanu detetov „posebni“ prijatelj da bi zadobile poverenje deteta.
– U nekim slučajevima ti ljudi daju poklone ili novac detetu bez posebnog povoda (igračke, lutke, itd.).
– Počinioci ponekad detetu pokazuju pornografski materijal – video snimke ili slike, nadajući se da će dete kasnije lakše prihvatiti takve aktivnosti, pošto im je takvo ponašanje već predstavljeno kao normalno.
– Oni ponekad samo razgovaraju o temama koje imaju veze sa seksom.
– Iako je ova zloupotreba novijeg doba, koliko je ona opasna? Odnosno kako može da utiče na dečije ponašanje i psihu?
Najčešći znaci koji mogu da ukažu na to da se sa detetom dešavaju promene na emotivnom i ponašajnom planu su sledeći:
– Provođenje dosta vremena za kompjuterom ili odgovarajući na poruke na telefonu, nakon čega deca postaju vidno uznemirena
– Izbegavanje razgovora o svojim onlajn aktivnostima
– Zatvaranje ekrana na kompjuteru čim neko prođe pored njih
– Nagli prestanak korišćenja kompjutera ili mobilnog telefona
– Problemi sa spavanjem (insomnija, noćne more, buđenje u toku noći, noćno umokravanje)
– Naglo slabljenje uspeha u školi
– Pojavljivanje psihosomatskih reakcija (glavobolje, problemi sa stomakom, mučnine, povraćanje, temperatura)
– Psihičke teškoće sa kojima se deca sreću najčešće se ogledaju u neraspoloženju, depresivnosti, osećanju tuge, nezainteresovanosti za kućne aktivnosti, povučenosti i otuđenosti od vršnjačke grupe. Neretko se javlja i agresivnost kod dece koja može biti okrenuta ka spolja (heteroagresivnost- tuče, verbalno nasilje, oštećivanje svoje ili tuđe imovine) ili ka unutra (autoagresivnost – samopovređivanje, suicid)
Ukoliko roditelji primete neke od ovih znakova ponašanja kod svog deteta mogu se obratiti za pomoć školskom psihologu, kliničkom psihologu, dečjem psihijatru, kako bi se na vreme reagovalo i sprečilo eventualno dalje produbljivanje psihičkih trauma koje su se aktivirale kod deteta a koje su izazvane uznemirujućim aktivnostima na internetu.
Vlada Republike Srbije je 2016. godine donela Uredbu o bezbednosti dece pri korišćenju informaciono-komunikacionih tehnologija. S tim u vezi Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija je obavezano da formira komunikacioni Centar koji bi se bavio prijemom prijava o ugroženosti dece na internetu a koji bi u zavisnosti od sadržaja prosleđivali policiji, sistemima socijalne zaštite, zdravstvu i obrazovanju. Ovom uredbom uređuju se preventivne mere za bezbednost i zaštitu dece pri korišćenju interneta i postupanje u slučaju narušavanja ili ugrožavanja njihove bezbednosti. Cilj uredbe je da se podigne nivo svesti i znanja o prednostima i rizicima korišćenja interneta, tj. načinima bezbednog korišćenja interneta, da se unapredi digitalna pismenost dece, učenika, roditelja, staratelja i nastavnika, kao i da se unapredi međuresorna saradnja u domenu bezbednosti i zaštite dece na internetu. Oformljen je i nacionalni kontakt centar za bezbednost dece na internetu, koji se može kontaktirati na br.tel. 19833, ili putem mejla bit@mtt.gov.rs. Otvoren je i zvanični sajt na kome se takođe mogu informisati zainteresovani www.pametnoibezbedno.gov.rs
– Veliki procenat dece je sam zaslužan za svoje vaspitanje, jer roditelji za to nemaju vremena. Koliko je ovo veliki problem u današem svetu u kome se tehnologija i navike i potrebe ljudi menjaju velikom brzinom?
Roditelji zbog ubrzanog načina i tempa života veliki deo vremena provode na poslu ili u obavljanju kućnih aktivnosti naročito kada su u pitanju višečlane porodice. Bez obzira na obaveze koje imaju u toku dana roditelji moraju da prate odrastanje svog deteta, i ukoliko primete ponašanje koje je atipično od dotadašnjeg, neophodno je da proprate dete u dnevnim aktivnostima, te da utvrde uzroke ovakvog ponašanja. Za vaspitanje dece se mora naći vremena, jer to je najznačajnija uloga koju roditelj ima, a to je najlakše učiniti kroz igru i zajedničke aktivnosti. Pretraživanje interneta treba da bude zajednička aktivnost između roditelja i dece, jer će roditelji na taj način deci pokazati da ih interesuje to što oni rade, i da je to aktivnost koju mogu i treba da obavljaju zajedno ali sa fokusom na edukativne sadržaje, poučne sajtove i zabavne stranice. Ovakvo zajedničko druženje sa detetom omogućiće stvaranje poverenja između dece i roditelja, te će ono moći da im se obrati uvek kada ima neku nedoumicu vezanu za internet ili sadržaj koji ga uznemirava. Tada roditelji ne trebaju da reaguju impulsivno, jer rizikuju da im se dete sledeći put ne obrati za pomoć, već treba da mu objasne zašto takve sadržaje treba izbegavati kao i koje su sve moguće posledice zloupotrebe koje se mogu javiti na internetu. Deci treba razbiti zabludu da je svaka ličnost na internetu „realna“ te da zapravo virtuelna prijateljstva na društvenim mrežama mogu biti izuzteno opasna, jer se iza profila vršnjaka zapravo mogu kriti odrasle osobe sa lošim namerama. Kako bi se preventivno delovalo na zloupotrebu interneta, roditelji mogu da sa detetom dele istu mejl adresu, što će takođe stvoriti dodatni stepen poverenja jer će deca na taj način imati uvida i u poštu koju dobijaju njihovi roditelji. Kao i u svakoj oblasti tako i u ovoj o kojoj sada govorimo presudni značaj kada je bezbednost dece u pitanju predstavljlja edukacija, kako dece tako i roditelja.
– Kao psiholog, koje savete bi ste dali deci, a koje roditeljima, kada je bezbedno korišćenje novih tehnologija u pitanju?
Proizvođači softvera danas nude posebne specijalizovane veb čitače za decu, koji se mogu skinuti i kao aplikacije na mobilnom telefonu. Internet nudi spisak proverenih veb stranica sa sadržajima primerenim datom uzrastu deteta. Među najpoznatijim veb čitačima za decu spadaju: Buddy Browser, PikLuk, My Kids browser, KidZui, KidRocket, Surf Knight, Zac Broswer. Najpoznatiji programi za roditeljsku kontrolu su: NetNanny, CyberPatrolParentalControls, SafeEyes, SentryPC, KidsWatch, Time Sheriff, Web Watcher, Time Boss.
Kao zakljčak možemo da istaknemo da je najsigurniji način prevencije od zloupotrebe interneta njegovo ograničavanje u zavisnosti od uzrasta na kome se deca nalaze. Preporuka je da deci od 10 do 12 godina treba dopuštati posećivanje sajtova koji su namenjeni isključivo njima za šta postoje specijalizovani veb čitači o kojima smo prethodno govorili. Deci od 12 do 14 godina ne treba dopustiti pristup internetu bez nadzora odraslih i nikako im ne dozvoljavati otvaranje profila na društvenim mrežama.
I za kraj, citiraću velikog ruskog književnika i klasika F.M. Dostojevskog: „Decu volite naročito, jer ona su bezgrešna kao anđeli, i žive da bi nas razdragala i usrećila. Ona žive zarad čišćenja srdaca naših, kao neki putokaz za nas. Teško onome ko uvredi dete…“
Realizaciju projekta finansijski je podržala Opštinska uprava opštine Medveđa.
- Cilat janë abuzimet më të zakonshme të fëmijëve në internet që takuat?
Dërgimi i mesazheve me përmbajtje të papërshtatshme, në të cilën njihet dhuna verbale, e cila është gjithnjë e më e zakonshme tek fëmijët dhe të rinjtë. Këto mesazhe zakonisht dërgohen përmes mesengjerit, viberit , instagramit, email-it. Shperndarja e fotografive që fyejnë dinjitetin dhe integritetin e fëmijës, si dhe statuset në grupet e bashkëmoshatarëve, në ç’mënyrë arrihet fyerja e fëmijës. Përcjellja e fotove të njerëzve të tjerë inkurajon bashkëmoshatarët e tjerë për të komentuar, dhe në këtë mënyrë fëmija është nënshtruar publikisht poshtërimit dhe talljes, e cila sigurisht bie në formën e dhunës së bashkëmoshatarëve. Një rast i tillë u regjistrua në një shkollë fillore, ku më pas për parandalimin e përhapjes së sjelljeve të tilla të papërshtatshme janë kyq edhe institucione të tjera, duke përfshirë Prokurorinë, Gjykatën e Lartë, Qendrën për Punë Sociale, si dhe shkollën ku fëmija shkollohet.
- Përfaqësimi i rremë dhe përdorimi i identitetit të rremë nëpërmjet rrjeteve sociale (zakonisht instagram dhe facebook) përmes të cileve hynë lehtësisht në komunikimme një grup të rrezikshëm fëmijësh (fëmijët pa kujdes prindëror, fëmijët me aftësi të kufizuara, , fëmijët nga familjet me probleme sociale)
- – Fëmijët e sipërpërmendur nga grupet e rrezikuara i takojnë të ashtuquajturave. „Fëmijë të ngjitur“, të cilët u rritën në familjet jofunksionale me mungesën kronike të dashurisë, vëmendjes dhe të kuptuarit nga prindërit. Për shkak të privimit të tillë emocional ata kanë një nevojë të shtuar për lidhjen, ata janë të besueshëm dhe të shpejtë për të hyrë në kontakt me të huajt të cilet ju ofrojnë nivelin minimal të të kuptuarit ose vëmendjes. Jo shpesh ka ndodhur që njerëzit me të cilët fëmijët „lidhen “ prej tyre të kërkojn fotografi provokuese, më shpesh në të brendshme, dhe nëse ky komunikim nuk zbulohet dhe ndërpritet në kohë, do të vijë deri te takimi midis tyre dhe shfrytëzimit seksual i të
Në literaturë mund të gjejmë gjithashtu llojet e mëposhtme të abuzimit të fëmijëve dhe të rinjve nëpërmjet internetit:
Vjedhja – Në faqet e internetit shpesh ofrohet ndihma e një lloji të faqes së këshillimit të rrejshëm që synon të identifikojë profilin psikologjik të të miturit (të dhëna anamneze rreth tij dhe anëtarëve të tij të familjes), i cili në shikim të parë duket si një mjedis miqësor dhe mbrojtës. Në të njëjtin qëllim, është e mundur të përdoret informacioni rreth numrave të kartelës kreditore që i mituri paguan pjesëmarrjen e tij në lojërat shpërblyese.
Blud – Sulmet ndaj fëmijëve kryesisht fillojnë me shoqërim në forume dhe chat dhoma, me një sistem prezantimi të rremë të „gjuetarëve“Pasojat, psikologjike dhe shpesh të natyrës fizike, mbeten në të përgjithmonë dhe si të tilla, ato përputhen plotësisht me abuzimin klasik ose me përdhunimin. Sugjerim – Një formë e sulmit synon që viktima të vetë-lëndohet, me vetëdije ose pa vetëdije. Ky lloj i sulmit është i rrezikshëm, sepse mund të shkaktojë sëmundje të rënda dhe madje edhe vdekje. Format më të lehta të veprimit që sugjerojnë një viktimë të mundshme mund të gjenden në faqet në të cilat është i pasur me lloje të ndryshme të dietave, stërvitjes fizike dhe aktiviteteve të ngjashme. Grupi i synuar i faqeve të tilla e përbëjn kryesisht vajzat e moshës adoleshente.Kohëve të fundit në internet është shfaqur një lojë Balena e kalterë me qëllim të vetë-lëndimit, dhe si qëllim përfundimtar ka vetëvrasjen e të miturve. Kjo lojë është e organizuar me nivele.
Pedofilia – Për shkak të ashpërsisë së pasojave, kjo gjendje humane është rreptësisht e dënueshme me ligj në të gjitha vendet. Pedofilia është një formë e çrregullimit të personalitetit. Këtu vjen zgjedhja e gabuar e një objekti seksual, dhe këto janë kryesisht fëmijë. Mund të jetë heteroseksual dhe homoseksual. Çrregullimi është më i rrallë tek gratë. Pedofilët heteroseksualë zgjedhin fëmijët e moshës 8 deri 10 vjeç, ndërsa pedofilët homoseksualë zgjedhin moshën më të vjetër. Abuzimi seksual i të miturve përfaqëson çdo aspekt të shfrytëzimit të personave nën moshën 18 vjeç me qëllim të kënaqjes seksuale nga personi i moshuar. Ajo mund të përfshijë biseda telefonike, kërkimi nga i mituri për të shfaqur pjesë intime të trupit ose për të shfaqur pjesë intime të trupit nga ana e një të rrituri apo një fëmije ose të mitur, duke bërë fotografi pornografike që rezultojnë nga abuzimi seksual i fëmijëve ose të miturve dhe duke treguar material pornografik, duke u përpjekur të kryejnë marrëdhënie seksuale me të miturit, incestimi me një fëmijë ose të mitur, përdhunimi i një fëmije ose i mituri, detyrimi për prostitucion dhe të ngjashme.
Termi „gruming“ përkatësisht ngacmimi i fëmijëve me qëllim të shfrytëzimit seksual i referohet aktiviteteve që ndërmerren me qëllim të arritjes së një marrëdhënieje miqësore dhe lidhjes emocionale, si dhe për të fituar besimin e fëmijës dhe për të reduktuar frenimin e fëmijës si një përgatitje për aktivitetin seksual me një fëmijë, ose për qëllimin e shfrytëzimit të fëmijës (si shfrytëzimi i fëmijëve për punë). Fitmi i besimit të fëmijës me qëllim të shfrytëzimit sekusal (grooming) përfshin manipulimin psikologjik në formën e stimujve pozitivë dhe aplikimin e taktikave për të fituar gradualisht besimin përmes aktiviteteve që zakonisht janë të ligjshme, por më vonë të çojnë në aktivitete të paligjshme. Kjo bëhet për të fituar besimin e fëmijës, si dhe për besimin e atyre që janë përgjegjës për mirëqenien e fëmijës. Përveç kësaj, marrëdhënia e besimit me familjen siguron që prindërit e fëmijës kanë më shumë gjasa të besojnë në akuzat e mundshme. Për të krijuar një marrëdhënie të mirë me fëmijën dhe me familjen e fëmijës, ata që mundohen të fitojnë besimin e fëmijës për ta përdorur atë për qëllime seksuale, veprojnë në disa mënyra:
– Për shembull, këta persona janë tepër të interesuar për fëmijën e huaj, duke u përpjekur të bëhet mik „i veçantë“ i fëmijës për të fituar besimin e tij.
-Në disa raste, këta njerëz japin dhurata ose para për një fëmijë pa shkak të veçantë (lodra, kukulla, etj.).
– Autorët ndonjëherë iu tregojn fëmijëve material pornografik – video ose fotografi, duke shpresuar që fëmija më vonë të pranojë aktivitete të tilla , pasi një sjellje e tillë tashmë është paraqitur si normale.
– Nganjëherë flasin vetëm për tema të lidhura me seksin.
- Edhe pse ky abuzim është i kohëve të fundit, sa është e rrezikshme? Pra, si mund të ndikojë në sjelljen dhe psikikën e fëmijëve?
Shenjat më të zakonshme që mund të tregojnë se ndryshimet ndodhin në planin emocional dhe të sjelljes janë si më poshtë:
– Kalimi i shumë kohe në n kompjuter ose duke iu përgjigjur mesazheve në telefon, pas së cilës fëmijët bëhen dukshëm të mërzitur
– Shmangja e bisedave për aktivitetet t online
– Mbylla e ekranit të kompjuterit sapo të kalojë dikush
-Ndërprerja e menjëhershme e përdorimit të një kompjuteri ose telefoni celular
– Problemet e gjumit (pagjumësia, ankthet, zgjimi gjatë natës, spastrimi i natës)
– Rënie e shpejtë në suksesin e shkollës
– Shfaqja e reaksioneve psikosomatike (dhimbje koke, probleme me stomakun, vjellje, temperatura)
– Vështirësitë psikologjike që hasen fëmijët shpesh vërehen në ankth, depresion, ndjenjë trishtimi, mungesa e interesit në aktivitetet në shtëpi, tërheqja dhe tjetërsimi nga grupi i bashkëmoshatarëve. Ndonjëher shfaqet edhe agresioni tek fëmijët që mund të kthehen nga jashtë (heteroagresion – rrahje, dhunë verbale, dëmtim i pronës së tyre ose dikujt tjetër) ose brenda (auto-agresioni – vetëlëndim, vetëvrasje)
Nëse prindërit i respektojnë disa prej këtyre shenjave të sjelljes me fëmijën e tyre, ata mund të kërkojnë ndihmë nga një psikolog i shkollës, një psikolog klinik, një psikiatër fëmijë në mënyrë që të përgjigjet në kohë dhe të parandalojë çdo thellim të mëtejshëm të traumës psikologjike që është shkaktuar nga fëmija dhe që shkaktohen nga aktivitete shqetësuese në internet.
Në vitin 2016, Qeveria e Republikës së Serbisë miratoi rregullin për sigurinë e fëmijëve në përdorimin e teknologjive të informacionit dhe komunikimit. Në lidhje me këtë , ministria e tregtisë, turizmit dhe telekomunikacionit është e obliguar të krijojë një Qendër të Komunikimit e cila do të merret me pranimin e raporteve të keqadministrimit të fëmijëve në internet, të cilat në varësi të përmbajtjes do t’i përcillen policisë, sistemeve të mbrojtjes sociale, shëndetësisë dhe arsimit. Ky rregull rregullon masat parandaluese për sigurinë dhe mbrojtjen e fëmijëve në përdorimin e internetit dhe trajtimin në rast të shkeljes ose rrezikut të sigurisë së tyre. Qëllimi i rregullores është ngritja e nivelit të vetëdijes dhe njohurive rreth avantazheve dhe rreziqeve të përdorimit të internetit, dmth. mënyrat e përdorimit të sigurt të Internetit, për të përmirësuar shkathtësinë digjitale të fëmijëve, nxënësve, prindërve, kujdestarëve dhe mësuesve dhe për të nxitur bashkëpunimin ndërsektorial në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes së fëmijëve në Internet.
Gjithashtu u krijua një qendër kombëtare e kontaktit për sigurinë e fëmijëve në internet, e cila mund të kontaktohet në nr të tel. 19833, ose përmes imellës bit@mtt.gov.rs. Është hapur një faqe zyrtare, ku gjithashtu mund të merrni informata të gjith të interesuarit www.menqurdhesigurt.gov.rs
- Një përqindje e madhe e fëmijëve janë vetmeritor në arsimimin e tyre, sepse prindërit nuk kanë kohë për këtë. Sa i madh është ky problem i madh në botën e sotme në të cilën teknologjia, zakonet dhe nevojat e njerëzve ndryshojnë me shpejtësi të lartë?
Prindërit, për shkak të mënyrës së shpejtë dhe ritmit të jetës së tyre, kalojnë një pjesë të madhe të kohës së tyre në punë ose në kryerjen e aktiviteteve shtëpiake, veçanërisht kur janë familjet shumëantarëshe. .Pavarësisht nga detyrimet që ata kanë gjatë ditës, prindërit duhet të ndjekin edukimin e fëmijës së tyre dhe nëse vëzhgoni sjelljet që janë atipike të së kaluarës, është e nevojshme të gjurmoni fëmijën në aktivitetet e përditshme dhe të identifikoni shkaqet e kësaj sjelljeje. Për edukimin e fëmijëve, duhet të gjendet koha, sepse ky është roli më i rëndësishëm që ka një prind dhe kjo është më e lehtë për të bërë përmes lojës dhe veprimtarive të përbashkëta. Kërkimi në Internet duhet të jetë një aktivitet i përbashkët midis prindërve dhe fëmijëve, pasi prindërit do t’u tregojnë fëmijëve se janë të interesuar për atë që bëjnë dhe se është një aktivitet që ata mund dhe duhet të bëjnë së bashku, por me fokus në përmbajtjen arsimore, vendet arsimore dhe faqe argëtuese. Ky lloj i shoqërimit me fëmijën do të mundësojë krijimin e besimit ndërmjet fëmijëve dhe prindërve dhe në këtë mënyr ata mund të ju drejtohen atyre kurdoherë që ka konfuzion rreth internetit ose përmbajtjes që e shqetëson atë. Atëher prindërit nuk kanë nevojë të reagojnë në mënyrë impulsive, sepse ata rrezikojnë që fëmija i tyre të mos ju kërkoj ndihmë herën tjetër, por duhet t’i shpjegojë atij se pse përmbajtja e tillë duhet të shmanget dhe cilat janë pasojat e mundshme të abuzimit që mund të ndodhin në internet. Fëmijëve duhet të ju largojm faktin se çdo person në internet është „real“ dhe se miqësitë virtuale në rrjetet shoqërore mund të jenë jashtëzakonisht të rrezikshme, sepse prapa profilit të bashkëmoshatarëve në të vërtetë mund të mbulohen të rriturit me synime të këqija. Si në çdo fushë dhe në këtë për të cilën po flasim tani, rëndësia vendimtare është kur siguria e fëmijëve në fjalë është edukimi, si për fëmijët ashtu edhe për prindërit.
- Si psikolog, çfarë këshille do t’u jepnit fëmijëve dhe prindërve, kur është e sigurt të përdoren teknologjit e reja?
Prodhuesit e softuerëve sot ofrojnë lexues specialë të specializuar për fëmijët, të cilat gjithashtu mund të shkarkohen si aplikacione në telefon celular. Interneti siguron një listë të faqeve të internetit të kontrolluara me përmbajtje të përshtatshme për moshën e fëmijës.
Ndër më të famshëm të internetit lexuesit për fëmijët janë: Buddy Browser, PikLuk, My Kids browser, KidZui, KidRocket, Surf Knight, Zac Broswer. Programet më të njohura të kontrollit prindëror janë: NetNanny, CyberPatrolParentalControls, SafeEyes, SentryPC, KidsWatch, Time Sheriff, Web Watcher, Time Boss.
Si përfundim, mund të theksojmë se mënyra më e sigurt për të parandaluar abuzimin me Internetin është kufizimi i saj, varësisht nga mosha e fëmijëve. Rekomandohet që fëmijët e moshës 10 deri në 12 vjeç të lejohen të vizitojnë faqet që janë vetëm për ata për të cilët ka lexues të specializuar të internetit për të cilët kemi folur më parë. Fëmijët nga mosha 12 deri në 14 nuk duhet të lejohen të hyjnë në internet pa mbikëqyrje të të rriturve dhe nuk u lejojnë atyre të hapin profile në rrjetet sociale.
