Kao indikatori potencijalnih migracija obično se ispituju stavovi, namere, planovi i preduzeti koraci za njihovu realizaciju. Ovi indikatori suštinski znače način sagledavanja globalnih i specifičnih aspekata migracija stanovništva kao važne komponente demografskog razvitka. Tako je jedan od ciljeva reprezentativnog istraživanja sprovedenog 2010. godine bio da se utvrdi emigracioni potencijal stanovništva Republike Srbije. U istraživanju je učestvovalo 1.090 ispitanika starijih od 18 godina i to 880 anketiranih iz opšteg uzorka i 210 intervjuisanih iz posebnog uzorka, kojeg su činili povratnici iz inostranstva. Rezultati su pokazali da bi, u hipotetičkoj situaciji, da je Republika Srbija već postala članica Evropske unije, svaki četvrti ispitanik (26,4%) bi sigurno potražio posao u nekoj drugoj zemlji Evropske unije. Odgovor verovatno je izabrala svaka šesta anketirana osoba (15,2%). Drugim rečima, 41,6% intervjuisanih iz opšteg uzorka je pokazalo manifestnu ili latentnu spremnost da potraži posao van Republike Srbije.
Još jedno istraživanje o vezanosti za mesto prebivališta i o migracionim namerama sprovedeno je od 2013-2015. godine u osam gradova u Republici Srbiji na uzorku od 2.572 ispitanika . Cilj istraživanja je bio da se utvrdi vezanost stanovništva za mesto kao razvojni potencijal, sa razmatranjem migracionih namera. Rezultati su pokazali da veliki broj ispitanika ima želju da se odseli. Najmanje takvih ispitanika je bilo u Kragujevcu (svaki treći ispitanik), u Šapcu, Užicu, Zrenjaninu i Zaječaru oko 40% ispitanika, u Somboru gotovo svaki drugi ispitanik, a u Leskovcu i Novom Pazaru je više od polovine ispitanika iskazalo želju da se odseli. Ipak, istraživanje je pokazalo da se slika značajno menja kada se posmatraju udeli ispitanika koji zaista i planiraju da se presele. Njih je u svim gradovima znatno manje, pa je tako u Kragujevcu, Šapcu i Novom Pazaru ispod 10%, što odgovara visini emotivne vezanosti ispitanika za navedene gradove. Najveći udeo ispitanika koji planira da se preseli je zabeležen u Zrenjaninu i to 26,3% lica. Kada je reč o planiranim destinacijama preseljenja, najviše stanovnika se opredeljuje za inostranstvo (Leskovac i Zaječar preko 15% ispitanika), potom Beograd, Novi Sad i Niš.
Istraživanje stavova i namera stanovništva o preseljavanju u četiri jedinice lokalne samouprave (Šantić i dr, 2019.) urađeno je 2019. godine kvalitativnom metodom na uzorku od 3.424 ispitanika (ankete zatvorenog tipa). Obavljeno je i preko 120 intervjua na reprezentativnom uzorku sa donosiocima odluka na lokalnom nivou, mladim stanovništvom (20-34 godine), porodicama sa maloletnom decom, starim licima (65+) i stanovnicima seoskih naselja. Fokus grupna istraživanja obavljena su sa maturantima srednjih škola u svakoj izabranoj jedinici lokalne samouprave. Ispitanici koji podržavaju i u potpunosti podržavaju preseljavanje činili su 41,4% ukupnog broja ispitanika, te se ovaj odgovor izdvaja kao dominantan. Preseljavanje u potpunosti podržavaju ili podržavaju u najvećem procentu stanovnici Grada Zaječara (53,7%), dok je kod ispitanika u ostalim lokalnim samoupravama taj udeo izjednačeniji i kreće se oko 40%. U Gradu Zrenjaninu preseljavanje najviše podržavaju najmlađi ispitanici od 20-24 godine, u Gradu Leskovcu ispitanici starosti od 30-34 godine, a u Gradu Zaječaru sredovečno stanovništvo starosti 40-44 godine. Namere o preseljavanju, odnosno sadašnji i budući migracioni potencijal čini čak 42,3% ispitanika koji su odgovorili da o preseljavanju razmišljaju. U gradskim naseljima se tako izjasnilo 44,7% ispitanika, a u seoskim naseljima 36,2% ispitanika. Većina ispitanika, gotovo 50% bi se iselilo u inostranstvo, dok bi u Beograd ili neki drugi regionalni centar otišlo svega oko 17% lica. Najveći udeo ispitanika bi se iselio trajno ili na duže od godinu dana. Osnovne uzroke ovakvog stava, ispitanici vide u ekonomskoj sferi, odnosno iselili bi se zbog loše ekonomske situacije (17,4%), bolje plaćenog posla (17%) i nemogućnosti pronalaženja posla (9.1%). Dobijeni rezultati o opštoj saglasnosti stavova i namera o preseljavanju stanovništva po svim ispitivanim segmentima u sadržajnom i prostornom smislu daju generalne stavove za nacionalni nivo.
(Izvor: Strategija O EKONOMSKIM MIGRACIJAMA REPUBLIKE SRBIJE ZA PERIOD 2021 – 2027. GODINE)
Članci su nastali realizacijom projekta „Možda je bolje da ostanemo“ koji implementira Info Centar Juga a delom sufinansira Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
