U neposrednoj blizini Caričinog Grada, na lokalitetu koji je nazvan Svinjarička čuka, arheolozi iz Srbije i Austrije otkrili su da je ovo područje bilo naseljeno još pre oko 8000 godina. Na ovoj lokaciji pronađeni su ostaci kuća, kao i razni drugi predmeti koji ukazuju da su ovde ljudi živeli u doba neolita.
Tim arheologa sa austrijskog Istituta za orijentalnu i evropsku arheologiju, OREA, Austrijske akademije nauka, Arheološkog instituta u Beogradu i Narodnog muzeja u Leskovcu su okviru „Pusta Reka Project“ pronašli su tragove naselja od pre 8.000 godina, iz doba neolita, i po njihovom mišljenju ovo bi moglo da bude najstarije naselje iz neolitskog perioda na Balkanu. Na lokaciji odmah ispod Caričinog grada iskopavanja se vrše u dve sonde i do sada je pronađeno dosta predmeta koji ukazuju da je ovaj prostor bio naseljen pre mnogo godina.
Iskopavanja su započela 20. avgusta i trajaće narednih nekoliko godina istakla je Barbara Horeš, direktorka Istituta za orijentalnu i evropsku arheologiju, OREA, Austrijske akademije nauka. Fokus projekta usmeren je prema Leskovačkoj kotlini i njenom razvoju u praistoriji.
„Ovo je ključni region za praćenje zemljoradnka i stočara i formiranaj te nove ekonomije i novih tehnologija i mi verujemo da su se ljudi širili pute velikih reka, a Južna Morava tu igra veoma važnu ulogu. U toku prošle godine na osnovu površinskih nalaza lokaliet je uočen i izvršene su geofizička i geomagnetna sondažna bušenja gde je lokalitet ponudio obećavajuće rezultate“ istakla je prf. dr Barbara Horeš, direktorka Instituta za orijentalnu i evropsku arheologiju OREA iz Beča.
Dr Aleksandar Bulatović iz Arheološkog instituta Beograd istakao je da su na lokalitetu Svinjarička čuka pronađeni ostaci od najverovatnije nekog stambenog objekta koji su takođe bili izgrađeni od pletera i lepa sa podovima od nabijene zemlje. „Nismo mogli da odredimo tačne dimenzije ovog objekta jer su ovo praktično samo ostaci, a objekat je najverovatnije bio negde tu u blizini. Ovi ostaci su sadržali veliki broj fragmenata keramike i to poprilično velikih. Objekat se koristio svakodnevno što ukazuje veliki broj pronađenih fragmenta i delova keramike.“ naglasio je Bulatović.
Takozvani proces neolitizacije između Anadolije, Egeje i Balkana nalazi se u fokusu projekta. Potraga za najranijim zemljoradnicima i stočarima u leskovačkoj koltini osvrće se na pitanja kada, kako i na koji način su prve neolitske zajednice došle na teritoriju evropskog kontintenta. Čini se da teritorija južne Srbije, a posebno sliva Južne Morave igra važnu ulogu u širenju ranog neolita pre oko 8000 godina.
Glavni cilj projekta jeste prepoznavanje pejzaža u prošlosti, kao i socio-kulturnog razvoja različitih zajednica, počev od prvih zemljoradnika i stočara koji su ove prostore naseljavali pre oko 8000 godina, preko bakarnog doba, sve do kraja bronzanog doba pre oko 3000 godina, i pronalaženje njihovog mesta u širem okruženju. Na osnovu interdisciplinarnih rekognosciranja koja su realizovana tokom 2017. godine, prve probne sonde istražuju se na do sada nepoznatom lokalitetu Svinjarička Čuka, u neposrednoj blizini Caričinog Grada.
Rezulatati dosadašnjih istraživanja ukazuju na nekoliko različitih perioda naseljavanja ovog lokaliteta, od ranog i srednjeg neolita (oko 6000-5500 pre n.e.), poznog bakarnog doba (oko 3500-3000 pre n.e.) i srednjeg i poznog bronzanog doba (oko 1800-1100 pre n.e.).
O tome šta je sve pronađeno na lokalitetu Svinjarička čuka za Info centar juga objasnili su Bogdana Milić i Mihael Brandl sa Instituta OREA.
Opunomoćeni ministar iz Austrijske ambasade mr Sabine Kroissenbrunner izrazila je veliko zadovoljstvo povodom prezentacije novog arheološkog nalazišta Svinjarička čuka, koje se istražuje u okviru međunarodnog projekta. Iako se ova istraživanja odnose na period od pre više od 8000 godina, anučni interes ovog projekta je vodi nas sve do današnjice, istakla je Sabine Kroissenbrunner.
Različiti naučni interesi uticali su na to da oblast Puste Reke bude izabrana kao pogodno tlo za buduća proučavanja, kako do sada nisu realizovana sistematska istraživanja lokalnog ili međunarodnog karaktera. Narodni muzej u Leskovcu i Arheološki institut u Beogradu svakako predstavljaju dobro pripremljene i iskusne partnere za ovaj projekat. Nakon realizovanog projekta sistematskog rekognosciranja 2017. godine i rezultata istraživanja 2018. godine, u planu je formiranje dugoročnog istraživačkog projekta u oblasti Leskovca, sa ciljem dijahronog istraživanja
ranoneolitskih lokaliteta i razvoja okruženja u praistorijskom periodu. Istraživanje ranog neolita, zajedno sa bakarnim i bronzanim dobom pružiće uvid u promene i razvoj praistorijskog pejzaža.
