– Šta je za Vas medijska pismenost i koliko je ona danas važna?
Za mene je medijska pismenost funkcionalna pismenost 21. veka. Skup znanja i veština neophodnih da se vodi kvalitetan, aktivan građanski život.
– Kako u savremenom digitalnom svetu razlikujete istine od laži?
Tehnološka revolucija u poslednjih nekoliko decenija znatno je uticala konvergenciju medija i pojavu “novih medija”. Svima nam je veoma značajno da lako možemo da pristupimo željenim medisjkim sadržajima i informacijama, kako u poslovnom tako i u privatnom smislu. Ali ove mogućnosti nose sa sobom i obavezu da se jačaju kapaciteti građana i nivo medijske pismenosti. Konkretnije, vrlo se teško danas se nosimo problemom razdvajanja istinitih od lažnih informacija. Svakodnevno učim, kritiči razmišljam o informacijama, porukama koje taj sadržaj prenosi, proveravam i ukrštam izvore.
– Koliko su lažne vesti ozbiljan problem za mlade?
Problem je zaista ozbiljan jer danas lažni onlajn izvori vesti veoma verno podražavaju stvarne vesti, da je čak i odraslima teško da razdvoje šta je istinita vest, a šta lažna. Mladi imaju manje iskustva, a posebno im je teško da razumeju kontekst i procene izvore, tako da određene reči ili slike, koje starije građane mogu odmah navesti da je nešto lažno, nemaju isti uticaj na mlade. Zapravo, najopasnije je to što je širenje lažnih vesti dovelo do toga da mladi gube poverenje u medije, odnosno sumnjaju u istinost informacija koje vide i čuju, a ujedno postaju bezvoljni da se posvete preispitivanju istinitosti medijskih sadržaja. Zato treba sve činiti da se jačaju njihovi kapaciteti za medijsku pismenost i da se stimulišu da aktivno učestvuju u građanskom životu.
– Da li medijsku pismenost treba uvesti kao školski predmet?
U nastojanju da sistemski unapredi oblast medijske pismenosti, Ministarstvo kulture i informisanja formiralo je Radnu grupu za izradu Priručnika za unapređenje i razvoj medijske pismenosti u preduniverzitetskom obrazovanju. Rad radne grupe tehnički podržava sekretarijat projekta Evropske unije Pomoć medijskim reformama. Cilj nam je da u sledećoj fazi se sprovede obuka nastavnika i Priručnik uđe u primenu. Radili smo na tome da priručnik može da se primenjuje kroskurikularno, što je i po mom ličnom mišljenju najbolje, budući da je medijska pismenost transverzalna kompetencija.
– Kako treba pristupiti medijskom obrazovanju dece? Kako se suočavate sa ovim izazovom na ličnom primeru?
Roditeljima danas nije lako da naprave balans između poslovnog i privatnog života. Postali smo uvek dostupni i dosta vremena provodimo za računarima ili radeći nešto, pričajući preko mobilnog telefona. Vrlo lako i često se dešava da kupujemo mir dajući deci mobilni telefon kao digitalnu cuclu. Kada su mladi u pitanju, verujem u alate roditeljske kontrole koji danas roditeljima pomažu da se informišu i ako treba ograniče dostupnost sadržaja na Internetu koje njihova deca konzumiraju. Problem je veliki i u tome što je jaz u digitalnim veštinama izmedju mladih, koji se sa tehnologijama radjaju, i roditelja sve veći, te je neophodno da svi zajedno nastavimo da ulažemo napore u jačanje medijskih i digitalnih kompetencija i samih roditelja.
Kao majka dve devojčice od 6 i 2 godine trudim da svojoj deci prenosim potrebna znanja i veštine u ovoj oblasti primerene uzrastu. To znači da postoji mesto i vreme za IKT i audiovizuelne sadržaje, da o njima razmišljamo i pričamo, stvaramo poverenje jedni u druge i osećaj da kada su u nedoumici oko sadržaja slobodno uvek pitaju odraslog. Uspehom smatram naučiti ih da tehnologija nije prvi i jedini izvor zabave. Nije lako ali nije ni nemoguće.
Maja Zarić je Rukovodilac grupe za međunarodnu saradnju, evropske integracije, programiranje i sprovođenje programa i projekata finansiranih iz međunarodnih fondova u oblasti javnog informisanja.
„Teknologjia nuk është burimi i parë dhe i vetmi i argëtimit“ – Maja Zariq
- Çfarë është arsimimi medial për ju dhe sa është i rëndësishëm ai sot?
Për mua, arsimimi mediatik është arsimim funksional i shekullit 21. Seti i njohurive dhe aftësive të nevojshme për të udhëhequr një jetë qytetare cilësore, aktive.
- Si i dalloni të vërtetat nga gënjeshtrat në botën e sotme digjitale?
Revolucioni teknologjik në dekadat e fundit ka ndikuar shumë në konvergjencën e mediave dhe shfaqjen e „mediave të reja“.Për të gjithë ne është shumë e rëndësishme që lehtë të kemi qasje në përmbajtjen dhe informacionin e dëshiruar në media, si në biznes ashtu edhe në jetë private. Por këto mundësi sjellin me vete detyrimin për të forcuar kapacitetet e qytetarëve dhe nivelin e arsimimit mediatik. Më konkretisht, është shumë e vështirë të përballosh sot problemin e ndarjes së vërtetës nga informacioni i pavërtet. Çdo ditë po mësoj , duke menduar në mënyrë kritike për informacionin, mesazhet që përcjell kjo përmbajtje, duke kontrolluar dhe duke referuar burimet.
-Sa janë lajmet e pavërteta problem serioz për të rinjtë?
Problemi është me të vërtetë serioze, sepse tani burimet e pavërteta të lajmeve online shumë saktë i imitojn lajmet e vërteta, gjë që është problem edhe për të rriturit për të ndarë atë që është e vërtetë, dhe atë që është gënjeshtër. Të rinjtë kanë më pak përvojë, dhe është veçanërisht e vështirë për ta të kuptojnë kontekstin dhe të vlerësojnë burimet, kështu që fjalët ose imazhe të caktuara, për të cilat qytetarët e moshuar menjëherë mund të shprehen se diçka është e pavërtet, nuk kanë të njëjtin ndikim tek të rinjtë. . Në fakt, gjëja më e rrezikshme është se përhapja e lajmeve të pavërteta ka bërë që të rinjtë të humbasin besimin në media, të dyshojnë në të vërtetën e informacionit që ata shohin dhe dëgjojnë, dhe në të njëjtën kohë bëhen të pa vulletshëm të angazhohen
në rishikimi i vërtetësisë së përmbajtjes së mediave. Prandaj, gjithçka duhet të bëhet për të forcuar aftësinë e tyre për arsimim medial dhe për t’i stimuluar ata të marrin pjesë aktive në jetën qytetare.
- A duhet të futet arsimimi medial si lëndë shkollore?
Në përpjekje për të përmirësuar në mënyrë sistematike fushën e arsimimit mediatik, Ministria e Kulturës dhe Informacionit ka formuar një Grup Punues për të hartuar një udhezues për avancimin dhe zhvillimin e arsimimit mediatike në arsimin parauniversitar. Puna e Grupit të Punës mbështetet teknikisht nga Sekretariati i Projektit të BE-së për Ndihmë me Reformat në Media. Qëllimi ynë është që në fazën tjetër të zbatohet trajnimi i mësimdhënësve dhe udhëzuesi të hy në aplikimin. Ne kemi punuar në atë që udhëzuesi mund të aplikohet ndërkurrikular, i cili për mendimin tim personal është më i miri, pasi që arsimimi medial është një kompetencë transversale.
- Si duhet t’i qasemi arsimit për mediat e fëmijëve? Si e përballoni këtë sfidë në një shembull personal?
Nuk është e lehtë për prindërit sot të arrijnë një ekuilibër midis biznesit dhe jetës private. Ne jemi bërë shumë aktiv dhe shumë kohë kalojm në kompjuterë ose duke bërë diçka, duke folur me celular. Shumë lehtë dhe shpesh ndodh që të blejmë paqen duke u dhënë fëmijëve një telefon celular si një biberon digjitale. Kur bëhet fjalë për të rinjtë, unë besoj në mjetet e kontrollit prindëror që ndihmojnë prindërit të informohen sot dhe nëse është e nevojshme të kufizojnë disponueshmërinë e përmbajtjes në Internet që fëmijët e tyre konsumojnë. Problemi është gjithashtu se ekziston një hendek digjital i aftësive midis të rinjve, të cilët me teknologji lindin dhe prindërve është në rritje, dhe është e domosdoshme që të gjithë të vazhdojmë të punojmë së bashku për të forcuar mediat dhe kompetencat digjitale dhe vetë prindërve..
Si nënë e dy vajzave, të moshës 6 dhe 2 vjeç, përpiqem t’u kaloj fëmijëve të mi njohuritë dhe aftësitë e nevojshme për moshën e tyre. Kjo nënkupton se ka një kohë dhe një vend për IKT dhe përmbajtje audiovizuale që të mendojmë rreth tyre dhe të flasim, të krijojm besim në njëri-tjetrit që kur të ken dyshim në lidhje me përmbajtjen lirisht të pyetin një të rritur. Sukses konsideroj t’u mësoj atyre që teknologjia nuk është burimi i parë dhe i vetëm i argëtimit. Nuk është e lehtë, por nuk është e pamundur.
Maja Zariq është Drejtuese e grupit për bashkëpunim Ndërkombëtar, Integrime evropiane, programim dhe zbatim të programeve dhe projekteve të financuara nga fondet ndërkombëtare në fushën e Informacionit publik.
Projekti „Njihuni me të vërtetën“ është bashkëfinancuar nga buxheti i Republikës së Serbisë – Ministria e Kulturës dhe Informacionit. Qëndrimet e shprehura në një projekt mediatik të mbështetur nuk shprehin qëndrimet e organit i cili ka dhënë fondet.
