MIA KULLIQ – PSIKOLOGE E QENDRËS PËR PUNË SOCIALE LESKOVC … „MJER PËR ATË QË OFENDON FËMIJËN …“

• Cilat janë abuzimet më të zakonshme të fëmijëve në internet që takuat?

Dërgimi i mesazheve me përmbajtje të papërshtatshme, në të cilën njihet dhuna verbale, e cila është gjithnjë e më e zakonshme tek fëmijët dhe të rinjtë. Këto mesazhe zakonisht dërgohen përmes mesengjerit, viberit , instagramit, email-it. Shperndarja e fotografive që fyejnë dinjitetin dhe integritetin e fëmijës, si dhe statuset në grupet e bashkëmoshatarëve, në ç’mënyrë arrihet  fyerja  e fëmijës. Përcjellja e fotove të njerëzve të tjerë inkurajon bashkëmoshatarët e tjerë për të komentuar, dhe në këtë mënyrë fëmija është nënshtruar publikisht poshtërimit dhe talljes, e cila sigurisht bie në formën e dhunës së bashkëmoshatarëve. Një rast i tillë u regjistrua në një shkollë fillore, ku më pas për  parandalimin e përhapjes së sjelljeve të tilla të papërshtatshme janë kyq edhe institucione të tjera, duke përfshirë Prokurorinë, Gjykatën e Lartë, Qendrën për Punë Sociale, si dhe shkollën ku fëmija shkollohet.

• Përfaqësimi i rremë dhe përdorimi i identitetit të rremë nëpërmjet rrjeteve sociale (zakonisht instagram dhe facebook) përmes të cileve hynë lehtësisht  në komunikimme një grup të rrezikshëm fëmijësh (fëmijët pa kujdes prindëror, fëmijët me aftësi të kufizuara, , fëmijët nga familjet me probleme  sociale)
• – Fëmijët e sipërpërmendur nga grupet e rrezikuara  i takojnë të ashtuquajturave. „Fëmijë të ngjitur“, të cilët u rritën në familjet jofunksionale me mungesën kronike të dashurisë, vëmendjes dhe të kuptuarit nga prindërit. Për shkak të privimit të tillë emocional ata kanë një nevojë të shtuar për lidhjen, ata janë të besueshëm dhe të shpejtë për të hyrë në kontakt me të huajt të cilet ju ofrojnë nivelin minimal të të kuptuarit ose vëmendjes. Jo shpesh ka ndodhur  që njerëzit me të cilët fëmijët  „lidhen “ prej tyre  të kërkojn  fotografi provokuese, më shpesh në të brendshme, dhe nëse ky komunikim nuk zbulohet dhe ndërpritet në kohë, do të vijë deri te  takimi midis tyre dhe shfrytëzimit seksual  i të

Në literaturë mund të gjejmë gjithashtu llojet e mëposhtme të abuzimit të fëmijëve dhe të rinjve nëpërmjet internetit:

Vjedhja – Në faqet e internetit shpesh ofrohet ndihma e një lloji të faqes së këshillimit të rrejshëm që synon të identifikojë profilin psikologjik të të miturit (të dhëna anamneze rreth tij dhe anëtarëve të tij të familjes), i cili në shikim të parë duket si një mjedis miqësor dhe mbrojtës. Në të njëjtin qëllim, është e mundur të përdoret informacioni rreth numrave të kartelës kreditore  që i mituri paguan pjesëmarrjen e tij në lojërat shpërblyese.

Blud – Sulmet ndaj fëmijëve kryesisht fillojnë me shoqërim  në forume dhe chat dhoma, me një sistem prezantimi të rremë të „gjuetarëve“Pasojat, psikologjike  dhe shpesh të natyrës fizike, mbeten në të përgjithmonë dhe si të tilla, ato përputhen plotësisht me abuzimin klasik ose me përdhunimin. Sugjerim – Një formë e sulmit  synon që viktima  të vetë-lëndohet, me vetëdije ose pa vetëdije. Ky lloj i sulmit është i rrezikshëm,  sepse mund të shkaktojë sëmundje të rënda dhe madje edhe vdekje. Format më të lehta të veprimit që sugjerojnë një viktimë të mundshme mund të gjenden në faqet në të cilat është i pasur me lloje të ndryshme të dietave, stërvitjes fizike dhe aktiviteteve të ngjashme. Grupi i synuar i faqeve të tilla e përbëjn  kryesisht vajzat e moshës adoleshente.Kohëve të fundit në internet është shfaqur një lojë  Balena e kalterë   me qëllim të vetë-lëndimit, dhe si qëllim përfundimtar ka vetëvrasjen e  të miturve. Kjo lojë është e organizuar me nivele.

Pedofilia – Për shkak të ashpërsisë së pasojave, kjo gjendje humane është rreptësisht e dënueshme me ligj në të gjitha vendet. Pedofilia është një formë e çrregullimit të personalitetit. Këtu vjen zgjedhja e gabuar e një objekti  seksual, dhe këto janë kryesisht fëmijë. Mund të jetë heteroseksual dhe homoseksual. Çrregullimi është më i rrallë tek gratë. Pedofilët heteroseksualë zgjedhin fëmijët e moshës 8 deri 10 vjeç, ndërsa pedofilët homoseksualë zgjedhin  moshën më të vjetër. Abuzimi seksual i të miturve përfaqëson çdo aspekt të shfrytëzimit të personave nën moshën 18 vjeç me qëllim të kënaqjes seksuale nga personi i moshuar. Ajo mund  të përfshijë biseda telefonike, kërkimi nga i  mituri për të shfaqur pjesë intime të trupit ose për të shfaqur pjesë intime të trupit nga ana e një të rrituri apo  një fëmije ose të mitur, duke bërë fotografi pornografike që rezultojnë nga abuzimi seksual i fëmijëve ose të miturve dhe duke treguar material pornografik, duke u përpjekur të kryejnë marrëdhënie seksuale  me të miturit, incestimi me një fëmijë ose të mitur, përdhunimi i një fëmije ose i mituri, detyrimi për prostitucion dhe të ngjashme.

Termi „gruming“ përkatësisht ngacmimi i fëmijëve me qëllim të shfrytëzimit seksual i referohet aktiviteteve që ndërmerren me qëllim të arritjes  së një marrëdhënieje miqësore dhe lidhjes emocionale, si dhe për të fituar besimin e fëmijës dhe për të reduktuar frenimin e fëmijës si një përgatitje për aktivitetin seksual me një fëmijë, ose për qëllimin e shfrytëzimit të fëmijës (si shfrytëzimi i fëmijëve për punë). Fitmi i besimit të  fëmijës me qëllim të shfrytëzimit sekusal   (grooming) përfshin manipulimin psikologjik në formën e stimujve pozitivë dhe aplikimin e taktikave për të fituar gradualisht besimin përmes aktiviteteve që zakonisht janë të ligjshme, por më vonë të çojnë në aktivitete të paligjshme. Kjo bëhet për të fituar besimin e fëmijës, si dhe për besimin e atyre që janë përgjegjës për mirëqenien e fëmijës. Përveç kësaj, marrëdhënia e besimit me familjen siguron që prindërit e fëmijës kanë më shumë gjasa të besojnë në akuzat e mundshme. Për të krijuar një marrëdhënie të mirë me fëmijën dhe me familjen e fëmijës, ata që mundohen të fitojnë besimin e fëmijës për ta përdorur atë për qëllime seksuale, veprojnë në disa mënyra:

– Për shembull, këta persona janë tepër të interesuar për fëmijën e huaj, duke u përpjekur të bëhet mik „i veçantë“ i fëmijës për të fituar besimin e tij.

-Në disa raste, këta njerëz japin dhurata ose para për një fëmijë pa shkak të veçantë (lodra, kukulla, etj.).

– Autorët ndonjëherë iu tregojn fëmijëve material pornografik – video ose fotografi, duke shpresuar që  fëmija më vonë të pranojë aktivitete të tilla , pasi një sjellje e tillë tashmë  është paraqitur si normale.

– Nganjëherë flasin vetëm për tema të lidhura me seksin.

• Edhe pse ky abuzim është i kohëve të fundit, sa është e rrezikshme? Pra, si mund të ndikojë në sjelljen dhe psikikën e fëmijëve?

Shenjat më të zakonshme që mund të tregojnë se ndryshimet ndodhin në planin emocional dhe të sjelljes janë si më poshtë:

– Kalimi i shumë kohe në n kompjuter ose duke iu përgjigjur mesazheve në telefon, pas      së cilës fëmijët bëhen  dukshëm të mërzitur

– Shmangja e  bisedave  për aktivitetet t online

– Mbylla e ekranit të kompjuterit sapo të kalojë dikush

-Ndërprerja e menjëhershme e përdorimit të një kompjuteri ose telefoni celular

– Problemet e gjumit (pagjumësia, ankthet, zgjimi gjatë natës, spastrimi i natës)

– Rënie e shpejtë në suksesin e shkollës

– Shfaqja e reaksioneve psikosomatike (dhimbje koke, probleme me stomakun, vjellje, temperatura)

– Vështirësitë psikologjike që hasen fëmijët shpesh vërehen në ankth, depresion, ndjenjë trishtimi, mungesa e interesit në aktivitetet në shtëpi, tërheqja dhe tjetërsimi nga grupi i bashkëmoshatarëve. Ndonjëher shfaqet edhe agresioni tek  fëmijët që mund të kthehen nga jashtë (heteroagresion  – rrahje, dhunë verbale, dëmtim i pronës së tyre ose dikujt  tjetër) ose brenda (auto-agresioni – vetëlëndim, vetëvrasje)

Nëse prindërit i respektojnë disa prej këtyre shenjave të sjelljes me fëmijën e tyre, ata mund të kërkojnë ndihmë nga një psikolog i shkollës, një psikolog klinik, një psikiatër fëmijë në mënyrë që të përgjigjet në kohë dhe të parandalojë çdo thellim të mëtejshëm të traumës psikologjike që është shkaktuar nga fëmija dhe që shkaktohen nga aktivitete shqetësuese në internet.

Në vitin 2016, Qeveria e Republikës së Serbisë miratoi rregullin për sigurinë e fëmijëve në përdorimin e teknologjive të informacionit dhe komunikimit. Në lidhje me këtë , ministria e tregtisë, turizmit dhe telekomunikacionit është e obliguar të krijojë një Qendër të Komunikimit e cila do të merret me pranimin e raporteve të keqadministrimit të fëmijëve në internet, të cilat në varësi të përmbajtjes do t’i përcillen policisë, sistemeve të mbrojtjes sociale, shëndetësisë dhe arsimit. Ky rregull rregullon masat parandaluese për sigurinë dhe mbrojtjen e fëmijëve në përdorimin e internetit dhe trajtimin në rast të shkeljes ose rrezikut të sigurisë së tyre. Qëllimi i rregullores është ngritja e nivelit të vetëdijes dhe njohurive rreth avantazheve dhe rreziqeve të përdorimit të internetit, dmth. mënyrat e përdorimit të sigurt të Internetit, për të përmirësuar shkathtësinë digjitale të fëmijëve, nxënësve, prindërve, kujdestarëve dhe mësuesve dhe për të nxitur bashkëpunimin ndërsektorial në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes së fëmijëve në Internet.

Gjithashtu u krijua një qendër kombëtare e kontaktit për sigurinë e fëmijëve në internet, e cila mund të kontaktohet në nr të tel. 19833, ose përmes imellës bit@mtt.gov.rs. Është hapur një faqe zyrtare, ku gjithashtu mund të merrni informata të gjith të interesuarit www.menqurdhesigurt.gov.rs

• Një përqindje e madhe e fëmijëve janë vetmeritor në arsimimin e tyre, sepse prindërit nuk kanë kohë për këtë. Sa i madh është ky problem i madh në botën e sotme në të cilën teknologjia, zakonet dhe nevojat e njerëzve ndryshojnë me shpejtësi të lartë?

Prindërit, për shkak të mënyrës së shpejtë dhe ritmit të jetës së tyre, kalojnë një pjesë të madhe të kohës së tyre në punë ose në kryerjen e aktiviteteve shtëpiake, veçanërisht kur janë familjet shumëantarëshe. .Pavarësisht nga detyrimet që ata kanë gjatë ditës, prindërit duhet të ndjekin edukimin e fëmijës së tyre dhe nëse vëzhgoni sjelljet që janë atipike të së kaluarës, është e nevojshme të gjurmoni fëmijën në aktivitetet e përditshme dhe të identifikoni shkaqet e kësaj sjelljeje. Për edukimin e fëmijëve, duhet të gjendet koha, sepse ky është roli më i rëndësishëm që ka një prind dhe kjo është më e lehtë për të bërë përmes lojës dhe veprimtarive të përbashkëta. Kërkimi në Internet duhet të jetë një aktivitet i përbashkët midis prindërve dhe fëmijëve, pasi prindërit do t’u tregojnë fëmijëve se janë të interesuar për atë që bëjnë dhe se është një aktivitet që ata mund dhe duhet të bëjnë së bashku, por me fokus në përmbajtjen arsimore, vendet arsimore dhe faqe argëtuese. Ky lloj i shoqërimit me fëmijën do të mundësojë krijimin e besimit ndërmjet fëmijëve dhe prindërve dhe në këtë mënyr ata mund  të ju drejtohen  atyre  kurdoherë që ka konfuzion rreth internetit ose përmbajtjes që e shqetëson atë. Atëher prindërit nuk kanë nevojë të reagojnë në mënyrë impulsive, sepse ata rrezikojnë që fëmija i tyre të mos ju kërkoj  ndihmë herën tjetër, por duhet t’i shpjegojë atij se pse përmbajtja e tillë duhet të shmanget dhe cilat janë pasojat e mundshme të abuzimit që mund të ndodhin në internet. Fëmijëve  duhet të ju largojm  faktin se çdo person në internet është „real“ dhe se miqësitë virtuale në rrjetet shoqërore mund të jenë jashtëzakonisht të rrezikshme, sepse prapa profilit të bashkëmoshatarëve në të vërtetë mund të mbulohen të rriturit me synime të këqija. Si në çdo fushë dhe në këtë për të cilën po flasim tani, rëndësia vendimtare është kur siguria e fëmijëve në fjalë është edukimi, si për fëmijët ashtu edhe për prindërit.

• Si psikolog, çfarë këshille do t’u jepnit fëmijëve dhe prindërve, kur është e sigurt të përdoren teknologjit e reja?

Prodhuesit e softuerëve sot ofrojnë lexues specialë të specializuar për fëmijët, të cilat gjithashtu mund të shkarkohen si aplikacione në  telefon celular. Interneti siguron një listë të faqeve të internetit të kontrolluara me përmbajtje të përshtatshme për moshën e fëmijës.

Ndër më të famshëm të internetit lexuesit për fëmijët janë: Buddy Browser, PikLuk, My Kids browser, KidZui, KidRocket, Surf Knight, Zac Broswer. Programet më të njohura të kontrollit prindëror janë: NetNanny, CyberPatrolParentalControls, SafeEyes, SentryPC, KidsWatch, Time Sheriff, Web Watcher, Time Boss.

Si përfundim, mund të theksojmë se mënyra më e sigurt për të parandaluar abuzimin me Internetin është kufizimi i saj, varësisht nga mosha e fëmijëve. Rekomandohet që fëmijët e moshës 10 deri në 12 vjeç të lejohen të vizitojnë faqet që janë vetëm për ata për të cilët ka lexues të specializuar të internetit për të cilët kemi folur më parë. Fëmijët nga mosha 12 deri në 14 nuk duhet të lejohen të hyjnë në internet pa mbikëqyrje të të rriturve dhe nuk u lejojnë atyre të hapin profile në rrjetet sociale.

Dhe së fundi, unë do të citoj shkrimtarin e madh rus dhe klasik F.M. Dostojevski: “ Fëmijët duani  sepse ata janë të pa mëkatshëm  si engjëjt dhe ata jetojnë për të na gëzuar  dhe për të na bërë të lumtur. Ata jetojnë për hir të pastrimit të zemrave tona, si udhërrëfyes për ne.Mjerë për atë që ofendon fëmijën … “